Eindverslag project Vlasklas Welsum

Eindverslag project Vlasklas Welsum (titel in het projectplan was ‘Vlas verbindt’)
Dit onderzoekstraject (2024/2025) is een samenwerking van Joline Jolink, The Linen Project
en Stichting Fibershed Nederland en wordt mogelijk gemaakt door de steun van Stichting
Klein en Uniek Specialistisch Vakmanschap (KUSV).
Vlasklas Welsum (maart 2024- februari 2025)
In april 2024 startte Joline Jolink het project Vlasklas Welsum, een samenwerking met
Stichting Fibershed en The Linen Project, ondersteun door Stichting KUSV.
In dit project onderzoeken we de mogelijkheden om volledig lokaal mode te maken van vlas,
verbouwd op eigen grond in Overijssel. Vlas is een van oudsher veel voorkomend gewas in
Overijssel, een belangrijke grondstof voor de textielindustrie en een van oudsher
karakteristieke eigenschap van het landschap van Overijssel.
Historische context textiel van eigen bodem
In Twente was de textielindustrie eind achttiende eeuw het belangrijkste middel van bestaan
voor een kwart van de bevolking. In bijna elke boerderij was een ‘textielwerkplaats’. Het
ambacht van vlas verwerken was onderdeel van het dagelijks leven. Reizende
textielverkopers brachten de grondstof naar de boeren. Veel boeren en hun gezinsleden
begonnen te spinnen en linnen te weven als aanvulling op hun inkomen. Langzaam
veranderde de schaal, ‘linnenfabrikeurs’ vestigden zich in textielsteden in Overijssel en het
linnen werd met de hand geweven door gespecialiseerde wevers. Nog later, na de industriële
revolutie verplaatste het werk naar spinnerijen, weverijen en textielfabrieken (in Nederland).
Na de Tweede Wereldoorlog verloor de textielindustrie haar prominente plaats in de Twentse
samenleving, en in Nederland. De textielproductie werd verplaatst naar lagelonenlanden.
Door de steeds grotere nadruk op efficiëntie en massaproductie is de aandacht voor het
vakmanschap en maakprocessen onder druk komen te staan, en is er weinig kennis en
erkenning voor het vakmanschap rondom textiel dat in Nederland nog bestaat.
De laatste jaren neemt de interesse in een lokale maakindustrie voor textiel weer toe. Met de
verhuizing naar een boerderij in Overijssel, sluit het modebedrijf van Joline Jolink aan bij
deze groeiende beweging. In juli 2023 verhuisde modeontwerper Joline Jolink naar een
boerderij in Welsum om een nieuw concept te starten: een Fashion Farm met 1,1 hectare
land waar plek is voor het verbouwen van eigen gewassen voor textiel en voor
samenwerking met de lokale gemeenschap van vakmensen, boeren en andere impact
ondernemers. Een van onze pijlers is het onderzoeken en herstellen van lokale
waardeketens voor textiel, wat kan er in Nederland bijvoorbeeld nog gemaakt worden van
vlas?
De waarde van zelf vlas verbouwen
Op 12 april 2024 is er voor het eerst vlas gezaaid op de Fashion Farm. Het vlas wordt
gezaaid, geoogst en verwerkt met een groep van ongeveer 20 vrijwilligers, de Vlasklas
Welsum. In een traject van een jaar wordt elke stap van zaadje tot textiel doorlopen. Het
zaaien in april, het onkruid wieden in mei, het vieren van de bloei in juni, het oogsten en
keren in juli en augustus en het vlas van het veld halen in september.
In oktober, november, december ‘24 en januari ’25 hebben we met de Vlasklas het vlas
gebraakt en gehekeld, gebruik makend van ‘vergeten’ ambachtelijke gereedschappen zoals
een braak, een (zelf gemaakte) repelbank en een hekel.
Tijdens dit traject leren we dat het verbouwen en verwerken van vlas een proces waar veel
belichaamde kennis bij komt kijken, die verkregen is door veelvuldig uitvoeren van bepaalde
handelingen en diepe kennis van het materiaal. Deze kennis krijgen we tijdens het traject
van ervaren vrijwilligers en professionals van The Linen Project die sinds 2018 handmatig

vlas verbouwen, maar ook van nabije boeren uit de omgeving die adviseren over het land, en
van deelnemers van de Vlasklas zoals buurtbewoner Jetse die van oorsprong vlasboer was
en zijn kennis aan ons overdraagt. We ervaren hoe ontzettend bewerkelijk het is om vlas te
verwerken, en dat de gereedschappen die nodig zijn voor de verwerking zoals braken,
repelbanken, hekels, en zwingels, niet meer gemaakt worden. Onze partner The Linen
Project geeft sinds enkele jaren opdrachten aan vakmensen om gereedschappen voor
vlasbewerking te vervaardigen, gebaseerd op antieke voorbeelden.
Spinnen en weven
In februari 2025 geeft een ervaren handspinner van The Linen Project een les handspinnen
aan Vlasklas Welsum om te ervaren hoe de vlasvezels gesponnen kunnen worden tot draad.
Met het doorlopen van het hele proces, van zaadje tot draad, is het doel van Vlasklas
Welsum en het einde van het handmatige verwerkingstraject met de vrijwilligers bereikt.
Het spinnen en weven van de 4 kilo vlas die het project heeft opgeleverd is een bewerkelijke
en ambachtelijke taak die we grotendeels door professionele ambachtsmensen willen laten
uitvoeren. In Nederland bevinden zich nog enkele spinners die zich professioneel hebben
toegelegd op vlas spinnen, een ambacht dat handmatig zo kostbaar is dat het op dit moment
geen plaats heeft in de reguliere mode-industrie. De laatste stap in ons verwerkingsproces is
het weven van ons draad tot doek. In mei bezochten we weverij Enschede Textielstad, waar
we de eerste proeflapjes konden weven van eigen bodem. Enschede Textielstad is de enige
weverij in Nederland die op industriële schaal weeft. Hoewel deze weverij van oorsprong
geen specifieke expertise heeft in het weven van vlas, bouwt oprichter Annemieke Koster dit
op door de vraag die de laatste jaren ontstaat naar lokaal weven van vlas.
Geleerde lessen en vervolg
Een vraag die het project oproept is: wat zijn de mogelijkheden voor een lokale
maakindustrie voor Nederlands linnen en welke behoefte aan specialistisch vakmanschap en
kennis zou hiermee gepaard gaan? In 2024 kondigde de Provincie Overijssel aan 66 miljoen
beschikbaar te stellen voor boeren die willen overstappen naar de teelt van
toekomstbestendige gewassen, waaronder biobased vezelgewassen zoals vlas en hennep.
Voor toekomstige generaties biedt dit kansen voor beroepsgroepen rondom de teelt en het
verwerken van vlas. Het langlopende onderzoek van The Linen Project, alsmede het project
Vlasklas Welsum, laat zien dat er op kleine schaal veel interesse is in het verbouwen en
verwerken van vlas, en dat tegelijkertijd voor een grotere productie in Nederland cruciale
factoren missen zoals een industriële spinnerij voor vlas, en een markt waar consumenten
een hogere prijs willen betalen voor lokaal linnen.
Naast deze vragen over schaal en economie, ervaren we dat het project heel andere
waarden oplevert. Werken met vlas verbindt, het brengt mensen uit de lokale omgeving
samen en brengt verhalen en herinneringen naar boven van linnen dat in families wordt
doorgegeven, en familieleden die vlas verbouwden, sponnen en weefden. Door oude
gereedschappen, ambachtelijke technieken en verhalen in de context van nu te plaatsen,
biedt het project een kans de waarde van het vlasambacht te herontdekken voor de
toekomst. Een bus vol modestudenten en een klas vol economiestudenten brachten we in
aanraking met vlas en zetten we aan het denken over een toekomst waarin textiel lokaal
gemaakt wordt. Het belangrijkste inzicht dat zij terugkoppelen: een groter besef van de
processen en vakmanschap die komen kijken bij het maken van kleding. De grootste
opbrengst van het project is dan ook: de bijdrage die we leveren aan het herstellen van
verbinding met wat we dragen. Het opnieuw zichtbaar maken, of zelf ervaren van de
maakprocessen van vlaszaadje tot linnen, brengt meer verbondenheid met- en waardering
voor kleding teweeg, een noodzakelijk tegengeluid in een economie waar waardering voor
kleding en ambacht is verdrongen door de nadruk op efficiëntie.

De komende maanden werken we aan het spinnen en weven, totdat we 1 kledingstuk als
eindresultaat kunnen presenteren. Dit kledingstuk en het verhaal van Vlasklas Welsum zullen
als reizende expositie te zien zijn.

Quotes Joline Jolink:
“De bijzondere ontmoetingen en liefdevolle gebaren zijn, sinds ik met dit project ben gestart,
ongekend. Vlas verbindt, kan ik nu wel met zekerheid zeggen.
Dankzij het vlas, dat ik simpelweg niet zonder hulp kan verwerken, stel ik mezelf open.
Leermeesters en vakmensen komen vanzelf op mij af, zoals de oude Jetse.
Buurtbewoner Jetse is van oorsprong vlasboer in Friesland en Flevoland en deelt een schat
aan ervaring en verhalen. We hangen aan zijn lippen en hij geniet zichtbaar van het bezig
zijn met zijn geliefde vlas. Eerder vond ik het al zo’n cadeau dat fotografe Gerlinde Schrijver
vlakbij woont en het hele vlasproject documenteert. En dan Geert. Geert is enthousiast lid
van de Vlasklas en dacht: die gereedschappen voor vlasverwerking zou je toch best zelf
kunnen maken? Hij kluste eigenhandig een braak in elkaar mét mini repel bovenop.
Buurman Richard maakte nog twee repels voor mij en bracht ze op de ochtend van de

Vlasklas samenkomst persoonlijk af. Zo doen we dat hier in Welsum.

Ook bijzonder: Mariëlle kwam helemaal uit Zwolle om te helpen repelen. Zij meldde zich per e-mail met de behoefte om mee te draaien op het vlasveld om te ervaren wat haar voorouders deden, nu zij een boek schrijft over haar textiel-familiegeschiedenis.We vormden dus een mooi gemêleerd gezelschap toen we zaterdag het vlas gingen repelen. Repelen houdt in: de zaaddozen van de vlasstengels verwijderen, zodat ze straks apart verwerkt kunnen worden. Uit de zaaddozen komen lijnzaadjes, waar je olie van kan maken voor consumptie, olieverf of linoleum. Who knew? We haalden de bosjes vlas door de spijkerblokken en vingen de zaadbolletjes op in een groot laken. Het vlas ging terug op sprei, het mag nog wat verder roten. En dus zullen de vlasverhalen blijven komen”

Beeld (credit Joline Jolink)